Endometriozis Evreleri: Evre 1’den 4’e Farklar

Endometriozis, rahim iç zarına benzer dokunun rahim dışında yerleşmesiyle ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Hastalığın yaygınlığını ve pelviste oluşturduğu yapısal değişiklikleri tanımlamak için en sık kullanılan cerrahi sınıflama rASRM (American Society for Reproductive Medicine – revize sınıflaması)dır. Bu sistem, laparoskopi sırasında görülen lezyonların sayısı, derinliği, yerleşimi ve yapışıklıklara göre puanlama yapar ve hastalığı 4 evreye ayırır. :contentReference[oaicite:0]{index=0}

rASRM Evreleri (özet)

  • Evre 1 – Minimal (1–5 puan): Az sayıda, yüzeyel implantlar. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
  • Evre 2 – Hafif (6–15 puan): Daha fazla ve/veya daha derin implantlar. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
  • Evre 3 – Orta (16–40 puan): Çok sayıda derin implant, bir veya iki yumurtalıkta küçük kistler (endometrioma) ve filmi yapışıklıklar. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
  • Evre 4 – Şiddetli (>40 puan): Yaygın/derin implantlar, bir veya iki yumurtalıkta büyük kistler ve yoğun yapışıklıklar. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Önemli: Evre, hastalığın pelvisteki yaygınlığı/yapısal etkisini tarif eder; ağrı şiddeti veya kısırlık riskiyle bire bir örtüşmeyebilir. Bazı hastalarda erken evre olmasına rağmen şiddetli ağrı; bazılarında ise ileri evre olmasına rağmen az ağrı görülebilir. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

rASRM Sınıflamasının Sınırları

  • Derin infiltratif endometriozis (DIE) ve retroperitoneal tutulum rASRM ile yeterince ayrıntılı tarif edilemez. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
  • Ağrı ve infertilite ile zayıf korelasyon: Klinik yakınmalar evreyle her zaman paralel değildir. :contentReference[oaicite:7]{index=7}

#Enzian (cEnzian) Sınıflaması: Derin Hastalık İçin

#Enzian, özellikle derin infiltratif endometriozis (vajen, uterosakral ligamanlar, barsak, mesane, üreter vb.) ve pelvis dışı odaklar için ayrıntılı bir morfolojik haritalama sunar; cerrahi bulgularla uyumludur ve USG/MRI ile ameliyat öncesi de raporlanabilir. Bu sayede tanı, cerrahi planlama ve araştırmalarda karşılaştırılabilirlik artar. :contentReference[oaicite:8]{index=8}

İnfertilite Açısından: Evre ≠ Prognoz

Çocuk sahibi olma planı olan hastalarda, ameliyat sonunda hesaplanan EFI (Endometriosis Fertility Index), ameliyat sonrası doğal/yardımcı olmayan yollarla gebelik şansını öngörmeye yardımcı olur ve tedavi seçimini (ör. bekleme–OS+IUI–IVF) destekler. EFI, hasta yaşı ve kısırlık süresi gibi klinik faktörlerle birlikte rASRM skorundan türetilen “least function score”u da içerir. Kılavuzlar EFI kullanımını destekler. :contentReference[oaicite:9]{index=9}

Tablo: Evreye Göre Tipik Bulgular (kısa rehber)

Evre Tipik intraoperatif bulgular Not
1–2 (Minimal–Hafif) Yüzeyel / sınırlı sayıda implant; az veya hiç yapışıklık Ağrı değişken; tüpler açık ise OS+IUI düşünülebilir (profil uygunsa)
3 (Orta) Derin implantlar; küçük endometriomalar; filmi yapışıklıklar İnfertilitede IVF gereksinimi daha olası
4 (Şiddetli) Yaygın/derin odaklar; büyük endometrioma(lar); yoğun yapışıklık IVF / multidisipliner yaklaşım ihtiyacı yüksek olabilir

Not: Evreleme çoğunlukla laparoskopi sırasında yapılır; derin hastalıkta Enzian gibi ek sistemler ve görüntüleme ile ameliyat öncesi öngörü sağlanabilir. :contentReference[oaicite:10]{index=10}

Hastalar İçin Pratik Çıkarımlar

  • “Evrimsel” bir gösterge değildir: Evre 1 → 4 şeklinde zamanla her hastada ilerleme olacağı anlamına gelmez.
  • Semptomlar kişiye özeldir: Aynı evredeki iki hastanın ağrı/kanama/infertilite profili farklı olabilir. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
  • Tedavi evreden çok hedefe göre planlanır: Ağrı kontrolü, doğurganlık hedefi ve yaşam kalitesi önceliklidir; cerrahi–medikal kararlar kişiselleştirilir. :contentReference[oaicite:12]{index=12}

Bilgilendirme: Bu içerik genel bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi kararları için kadın hastalıkları ve doğum doktorunuza başvurunuz.